Odpowiedź

Poniższy tekst powstał między innymi dzięki informacjom uzyskanym z książki autorstwa Leona Grubišića Dalmacja poza czasem. Książka zawiera szereg informacji o Dalmacji, których w jakichkolwiek innych przewodnikach nie znajdziecie. Na dodatek książka pisana jest z wielkim znawstwem tematu, poczuciem humoru i ze swadą. Tym, którzy interesują się Chorwacją, Dalmacją gorąco polecam tę książkę.

Wszystkie informacje podane w tekście zostały umieszczone za zgodą autora.

Chorwackie ciekawostki

Arambaši- gołąbki zawijane w liście winogron.

Barkarioli – ludzie, którzy w Zadarze za drobną opłatą przewożą małymi wiosłowymi łódeczkami mieszkańców z półwyspu (na nim znajduje się stare miasto) do miasta i z powrotem.

Betinska gajeta – drewniana łódź z ożaglowaniem (najczęściej z łacińskim żaglem) wykonywana przez kalafati ręcznie. Najczęściej stosuje się drzewo dębowe. Miarą używaną przez szkutników przy budowie łodzi jest łokieć (0,512m). Typowa betinska gajeta ma długość 6.5m do 9m a jej budowa trwa 5 do 6 miesięcy.

Bukaleta - naczynie gliniane o specyficznym kształcie. Ma trzy „dzióbki”, jeden z przodu i dwa po bokach. Ten z przodu służy do tego, by nalewać „supe” do innych naczyń a z tych bocznych pije się wino bezpośrednio.

Bukara – pojemnik na wino z wokoło układanych deszczułek, podobnie jak beczka o pojemności od pół do jednego litra.

Falkuša – stateczek, który posiadał ożaglowanie łacińskie lub pływano nim za pomocą wioseł. Stateczki te budowano w mieście Komiža na wyspie Vis a miejscowa ludność pływała nimi na wyspę Palagruža, gdzie łowiono sardynki.

Istarska supa – potrawa (zupa) składająca się z czerwonego wina (najlepiej wino Teran) i opiekanego chleba maczanego w tym winie. Do podgrzanego wina dodaje się szczyptę soli, cukru, pieprzu i odrobinę oliwy.

Kalafati – szkutnicy z miasteczka Betina na wyspie Murter potrafiący zbudować drewniane statki tzw. Betinske gajete. Określenie to dotyczy także szkutników w innych częściach wybrzeża.

Kurnatari – to mieszkańcy Murteru (nie murteranie), którzy będąc jednocześnie właścicielami wysp Kornati, przyjęli nazwę właśnie od tych wysp, które w ich dialekcie nazywane są Kurnati.

Lazanjur – wałek, którym wałkuje się ciasto na siniji.

Meza – zimna przekąska podawana na platerze. W skład przekąski wchodzi może pršut, paški lub livanjski sir, wędzony boczek, suszona kiełbasa – šokola, marynowane lub smażone i solone oliwki a także filety solonych rybek.

Mirila – miejsce, gdzie kładło się zwłoki pasterzy, kiedy je transportowano do domu(Velebit). Miejsca takie można rozpoznać po płaskim kamieniu postawionym pionowo z wyrzeźbionym krzyżem – jeden stał przy głowie drugi u stóp. Pod nieboszczykiem znajdowały się kamienne płyty wkopane w ziemię. Miejsca te były czczone i odwiedzane, bo uważano, że w grobowcu znajdowało się tylko ciało, które dusza opuściła jak leżało na marilu.

Mrgari (Gromače) – kamienne murki ułożone w formie kwiatów wybudowane na stokach gór wysp Krk i Prvić. Na wyspie Krk znajdują się one na zboczach gór w okolicach Baški i Starej Baški a jest ich tam dziesięć. Na wyspie Prvić pięć. Spełniają one rolę zagród dla owiec wypasanych na tych zboczach. Pasterze pasący owce od wielu gospodarzy, by ich nie pomieszać (oczywiście owce) wpuszczają je do odpowiednich „mrgari”. Większość tych zagród jest używana po dzień dzisiejszy. Murki budowane są na sucho czyli bez użycia zapraw co umożliwia w każdej chwili na ich pomniejszanie lub powiększanie. Te największe mogą pomieścić nawet do 1500 owiec.

Paklina – żywica z pinii służąca do uszczelniania statków. Zbierano ją na największej wyspie Paklińskich wysp św. Klemensa. Stąd prawidłowa nazwa Piekielnych wysp (Pakleni otoci) niedaleko Hvaru winna brzmieć Wyspy Paklińskie (Paklinski otoci).

Plazonje – płaskodenne łodzie lokalnie używane koło Ninu.

Ponornice – rzeki, które częściowo płyną na powierzchni a częściowo pod ziemią wśród skał.

Ravni kotari – obszar równin położony od Ninu do Vranskog Jezera a w kierunku północnym do Novigrackog i Karinskog Mora. Na terenie tym znajdują się miasteczka Benkovac, Stankovci, Polača oraz Škabrnja. Na obszarze tym uprawia się wiśnie maraska, z których wytwarza się likier maraskino.

Sinija – okrągły drewniany stolik o średnicy od 50 do 70 cm służący do przygotowywania soparnika.

Soparnik – potrawa z ciasta i farszu, w którego skład wchodzi boćwina, natka pietruszki, szczypiorek i czosnek. Ciasto ugniata się jak na pierogi i odstawia się by trochę urosło. Liście botwiny, szczypiorek i natkę pietruszki kroimy na kawałki, po czym wraz z oliwą i przyprawami (czosnek, pieprz, sól) mieszamy. Ciasto podzielone na dwie części wałkuje się siniji, by na jeden placek dać farsz a drugim całość przykryć. Po sklejeniu brzegów dajemy ciasto z farszem na wcześniej przygotowane i rozgrzane palenisko przysypując soparnik warstwą drobnego żaru. Po półgodzinie potrawa po ostygnięciu i pokrojeniu na mniejsze kawałki jest gotowa do zjedzenia. Popija się soparnik jogurtem naturalnym lub winem.

Stećci – (Stećki) wczesnośredniowieczne nagrobki wyznawców religii bogomilskiej. Pomniki wykonane są z pięknie rzeźbionych monolitowych skał o wadze do 40 ton. Występują w Chorwacji, Bośni i Hercegowinie i Czarnogórze. Zarejestrowanych jest około 66 tysięcy.

Škabrnja – miejscowość na terenie Ravni kotari, która stała się drugim Vukovarem. Żołnierze serbscy pod dowództwem Ratko Mladicia zamordowali w tej miejscowości w ciągu jednego dnia około 100 osób.

Šokol – rodzaj suszonej wędliny robionej z wieprzowego mięsa w Ninie i okolicy. Przygotowuje się ją podobnie jak pršut. Najpierw mięso „leży” kilka dni w morskiej soli, potem daje się go do gotującego czerwonego wina a następnie „szpikuje” się go różnymi przyprawami. Tak przygotowane mięso zawija się i obwiązuje sznurkiem. Ostatnia faza to kilkudniowe wędzenie i kilkumiesięczne suszenie na wietrze „bura” (wiatr bora).

Šudar – chusta na głowę kobiet. W przypadku noszenia koszy z towarem na głowie šudar zwijano w okrągłą podstawkę, na którą kładziono kosz. Kosze na głowie noszono bez podtrzymywania rąk, stąd kobiety musiały być wyprostowane i dostojnie stawiać kroki.

Terada – lokalna nazwa - koło Primoštenu - kamiennych balkoników, które wykonywano z kamienia w środku sadząc winorośl (w tym regionie przede wszystkim Babić). Kamienne murki wykonywano na zboczach by winorośl była ogrzewana przez słońce. Zdjęcie tarasowo zbudowanych tyrad na wzgórzu niedaleko Primoštenu znajduje się w holu głównym gmachu ONZ w Nowym Jorku.

Uštipce – rodzaj pieczywa przyrządzanego ze słonego ciasta, prawie chlebowego, wyrabianego z mąki spod kamienia młyńskiego, smażonego jak pączki w głębokim tłuszczu. Pieczywo to spotkać można na terenach wzdłuż rzeczki Grab, która słynie z wielu młynów, ale także w Dalmacji i południowych terenach Bośni i Hercegowiny.

Vrulje – podwodne źródła wody słodkiej w morzu.